A. Weltzel: Stosunki agrarne i ludność Płoni

A. Weltzel: Stosunki agrarne i ludność Płoni

Augustin Weltzel, radca duchowny i proboszcz w Tworkowie – Kronika parafii Ostróg koło Raciborza (Chronik der Parochie Ostrog bei Ratibor), tłumaczenie Paweł J. Newerla.

Płonia <Plania>, wieś komorna miasta Raciborza nad rzeką Plincą <Plintz>, przez którą przy ujściu w 1864r. wybudowano nową kładkę, powstała w 1560r., kiedy na miejscu wyrębów zakładano łąki, ogrody i domy. Według urbarza z 1595r. mieszkańcy płacili kasie miejskiej 14 florenów 24 grosze. Majątek według tabel podatkowych dawał 318 talarów.

Do folwarku należało w 1723r. 19 zagrodników – młockarzy i 8 chałupników. Trzymali oni 46 krów i 20 sztuk trzody chlewnej a na folwarku były 42 krowy i 10 świń.

Właścicielami posesji byli: Maciej Wollny, Grzegorz Sadlo, Walenty Stroka, Sebastian Badey, Antoni i Janusz Rzodky, Jerzy Kalus, Jakub Sklonny, Szymon Jrzik, Walenty i Jerzy Warwas, Tomasz Zdralek, Maciej Kuźnik, Paweł Rack, Janusz Koczur, Andrzej Waclawczyk, Maciej Kalliga, Janusz Psotta, Mikołaj Figura, Bartek Sigmund, Wawrzyniec Polycza i Janusz Kruszka.

Stawek, zwany `Długosz` <Dlugosz>, obsadzony był 6 kopami trzyletniego narybku karpia; drugi, zwany `Kamieniok` <Kamiencak> położony pod górami w kierunku Żytniej, ze względu na brak dopływu wody był używany jako łąka. W kierunku Nieboczowów był 6 kawałków lasu. W 1723 r. z powodu wylewu Odry 4 chałupników musiało się przenieść a w tym miejscu powstały ogrody. Do kilku mieszczan należało 11 sadów i ogrodów.

Inspektor Neuwertz z Wrocławia sporządził w 1751 r. plan oddalenia rzeki od miasta. W tym celu opodal folwarku w Płoni wykopano kanał odrzański długości 111 prętów i szerokości 16 prętów.

Król <pruski> Fryderyk II nakazał gminom zakładanie plantacji morwy. Racibórz założył taką koło Płoni, została ona jednak zniszczona przez Pandurów i Chorwatów, którzy obozowali tu kilkakroć podczas wojny siedmioletniej.

W 1784 r. dokonano przebicia Odry koło Płoni.

Już w 1798 r. radca wojenny i skarbowy Sch(ler zaproponował miastu sprzedanie folwarku w Płoni wraz z gruntami.

W 1802 r. wybudowano przez Płonię pół mili szosy, którą w 1806 r. doprowadzono do Rybnika. W kwietniu 1813 r. gmina sprzedała miejskie pastwiska dla trzody chlewnej za 1400 talarów.

W dniu 14 marca o 1816 r. sprzedano 20 kawałków gruntów należących do gminy za 24 tysiące talarów i obecnie miasto posiada jako majątek ziemski tylko niewielki areał i kilka użytków. Łąka Burianka, mająca 14 mórg, była wydzierżawiona do 1880 r. za 81 3/4 talara.

Skasowanie tamy odrzańskiej i usunięcie młyna wodnego, należącego do Płoni, pozwoliło w 1826 r. na wysuszenie lasu i stawów wyżej położonych. Pastwiska miasta w Brzeziu i Płoni zostały w 1839 r.  podzielone i zamienione na grunty orne.

W lecie 1849 r. w pobliżu przejazdu kolejowego wybudowano myto przy szosie, które, z wyjątkiem jednej izby, oddano dzierżawcy cła.

Od dawna istniało w miejscowości wiele miejsc służebnych jako enklawy miejskie. W roku 1842 było ich 25. Po 20 latach wieś została powiększona przez przyłączenie tych miejskich udziałów pod nazwą `Osada Płonia` <Kolonie Plania>

W 1852 r. podzielono pastwiska gminy, w sierpniu 1868 r. zakończono separację gruntów. Z końcem 1855 r. ściągnięto resztę długów za wykup od obowiązków pańszczyźnianych w wysokości 7 tysięcy; na skutek tego gmina stała się wolna od długów. w dniach 15 czerwca i 5 lipca 1877 r. grad zniszczył okoliczne pola.

W czasie powodzi w sierpniu 1880 r. zerwany został most wiejski nad kanałem i zawaliła się połowa południowego muru zabudowań lokalu `Villa Nova`.

W wyniku pożaru fabryki tabaki Breitbartha 130 mężczyzn z gmin Ostróg, Bosacz i Płonia w dniu 20 maja 1882 r. założyło ochotniczą straż pożarną. Jej zarządowi przewodniczyli: właściciel cegielni Zaruba, zastępcą został książęcy zarządca Krumschmidt a kierownikiem technicznym obrano mistrza kominiarskiego Sabischa.

W 1758 r. Płonia miała tylko 56 domów z 235 duszami. W 1783 r. istniało gospodarstwo mleczarskie na założeniach holenderskich, 19 ogrodów i 33 domy z 222 mieszkańcami. W 1823 r. – 138 posesji z 976 duszami. W roku 1844 – 161 domów z 1237 mieszkańcami (3 ewangelików, 2 żydów); 1853 r. – 1323 dusz; 1855 r. – 1291, 1861r. – 1442 (4 ewangelików), 1864r. – 1450; 1860r. – 1490, 1870r. – 1560 i 1882r. – 2861 dusz.

Opublikowane przez
WAW
Dołącz do dyskusji

WAW

Wydawca, redaktor naczelny - zapraszam do kontaktu autorów oraz czytelników pod adresem mailowym ziemia.raciborska@gmail.com