Augustin Weltzel, radca duchowny i proboszcz w Tworkowie – Kronika parafii Ostróg koło Raciborza (Chronik der Parochie Ostrog bei Ratibor), tłumaczenie Paweł J. Newerla.
Ostróg [Ostrog]. Stare urbarze podają nazwiska i ciężary poddanych. Zakładamy z góry, że ciężary były bardzo umiarkowane. Każdy właściciel dawał niewielki czynsz gruntowy. O orkach na polach nie ma mowy; przynajmniej w stosunku do wsi należących do parafii Ostróg, prawdopodobnie dlatego, że brakowało jeszcze siły pociągowej. Były do wykonania prace piesze, to jest plewienie w ogrodzie, koszenie jak i zbieranie na polach i łąkach zbóż i traw, za co pracownicy otrzymywali: piwo, mięso, groch, chleb, ser i sól.
Rybacy zajmowali się trzecią łąką Ostrzyżyna [Ostrzytzina] a wraz z innymi również tymi “na Ostrach”. W urbarzu jest wzmianka: “Ostru” (czasami i dzisiaj stosowana wymowa zamiast “ostry”) jest lasem, w którym na skutek wyrębów powstały łąki, za które należał się czynsz po 2 dobre grosze i 2 halerze. Łowią po kolei, gdy im się zgłasza, w stawach i odstojnikach przy użyciu sieci sznurowych należących do dominium. Otrzymują buty ochronne do wody, jedzenie i picie. Przy wysokim stanie wody muszą urzędników i czeladź przeprowadzać przez Odrę i otrzymują do budowy łodzi odrzańskich potrzebne drzewo dębowe.
Garncarze pokrywają zapotrzebowanie na garnki dla kuchni i piwnic zamkowych, dostają jedzenie i odprawiają pańszczyznę jak mieszkańcy Nowego Miasta. Ci ostatni są zobowiązani do ścinania w lesie drzewa dla browaru, a na potrzeby zamku je rozłupać, za co otrzymują kilka konwi piwa. Jeżeli warzy się dla posiadłości, przychodzi dwóch mężczyzn do browaru do mieszania, przy czym otrzymują jedzenie i picie. Mieszkańcy Nowego Miasta, zapytani czy poza wnoszeniem danin chcieliby zamienić obowiązki pańszczyźniane na pieniądze, uprosili możliwość zapłacenia przez każdego 16 groszy rocznie. Kiedy w 1532 r. przeczytano na zamku poddanym te artykuły, oświadczyli, że są nimi związani. W 1567 r. w Ostrogu byli osiedleni: Jan Brzychwa, Grzegorz stary młynarz, Szymek i Wicek [Viczek], Kucharz, Mikołaj [Mikulasch] Skopeczek, Urban Ziabka, Wicek Reżny, Sobek Babyrad, Januszek Vogt, Kasper Schneider, Barbara Dubrawka, Bartek Głuchy, Grzegorz Wartschak, Jakub Kabik, Szymek Bobrek, Urban i Szczęsny [Stastny] Solga, Witek Kobylarz, Marcin Radlica, Jan Kaliwoda, Matus Wojewodka, Walek Rybarz, Piotr Przypadł, Matus Subtelny, Bartos Mlynarz, Paweł Krupnik, Szymek Knebel, Hanka Mastina, Agnieszka Blaszkowa, Jerzy Dudek, Grzegorz Sumiński, Marcin Tysek, Jerzy Pietruschka, Witek Bisaga, Mrosek Tschajka, Jerzy Gluziek, Jerzy Korenda, Janek Kotula, Zioffka Korblowa, Błażek Boziek.
Według urbarza z 1532 r. była jeszcze danina miodna, ponieważ jednak las prawie zupełnie był wybity i zrobiono tam łąki i pastwiska, daniny tej zaniechano. W 1595 r. w Ostrogu było 119 siedzib poddanych, którzy płacili 221 talarów 16 groszy.
Dowódca wojsk szwedzkich, generał marszałek polny Torstensohn, w kwietniu 1642 r. wpadł na Śląsk i już pod koniec maja cały Górny Śląsk był w jego władaniu. Również zamek raciborski był w szwedzkich rękach i zamieszkał tu komendant. Nadzorca lasów [Forstmeister], kilku poddanych i żołnierze z Gór Cieszyńskich, zwani Wołochami, w lipcu ustawili się w Ostrogu w trzech oddziałach. Wielu mieszczan, którzy trzymali ze Szwedami, kuśnierz Janusz, Jerzy Kleinschein i szewc Kuchinka, często bywali na zamku, gotowali i donosili wrogom posiłki. Kuchinka i kilkoro innych, między nimi także stary stolarz, byli pewnego razu znowu na zamku. Wtedy wydawało im się, że Wołosi zamierzają napaść na zamek; aby dostać się w bezpieczne miejsce, uciekali przez tamę w kierunku miasta. Wołosi uznali uciekinierów za Szwedów, biegli przez most, aby odciąć im drogę i wyciąć w pień tych, co uciekali przez wodę. Może także niektórzy biegli przez most i wracając tamą, zamierzali napaść na zamek z innej strony.
Kiedy mieszczanie widzieli szturmujących Wołochów sądzili, że zamierzają oni zdobyć miasto, splądrować je i przekazać wrogom. Zrobili zatem wypad przed bramę, wzięli trzech Wołochów do niewoli i ścigali pozostałych aż za kościół św. Jana, przy czym strzelali do Adama Dudka, chociaż go znali. Po stronie tych mieszczan, którzy strzelali, byli również pisarze i czeladź Stenzela von Reisewitza na Brzeziu.
Wójt ziemski [Landvogt] Andrzej Kozelski zajął się rannymi i opiekował się nimi. Mieszczanie przeszli potem na zamek, pili i kłócili się o broń, odebraną więźniom. Wieczorem szwedzki komendant, nie będąc już pewny swego bezpieczeństwa, razem z mieszczanami, którym dał proch, przeszedł do miasta.
W 1642 r. pięciu rybaków nosiło nazwiska: Wacław Garzuchwa, Tomek Ukleja, Bartek Sumek, Piotr Pieczka i Tomek Wrobel. W 1646 r. w Ostrogu było 96 kawałków łąk, należących do właścicieli z miasta i okolicy.
W roku 1527 gruntownicy i poddani podawali swoje dochody według stanu majątkowego, co służyło za podstawę do nałożenia podatków, przy czym w każdym przypadku ustalona była stopa procentowa należąca się od każdego tysiąca. Poddani Ostroga byli oszacowani na 264 talary 12 srebrnych groszy. Z biegiem czasu dochody się jednak zmieniły. Za czasów cesarza Karola VI przystąpiono do zamiany wartości szacunkowej na stały podatek gruntowy. Cesarz zarządził to 21 listopada 1721 r. Między starszych gmin rozdzielono szczegółowe wykazy z odpowiednimi rubrykami. Każdy właściciel domu musiał się sam oszacować. Tabele uznaniowe [Bekenntnißtabellen] zostały sporządzone w 1723 r. Zadaniem wyznaczonych komisarzy było sprawdzenie danych. W Ostrogu między 22 i 26 czerwca 1726 r. dokonali tego Jerzy Franciszek von Schweinichen, Franciszek Leopold von Frankenberg i Kasper Henryk Reiß. Poddani mieli 43 ogrody i wysiewali 1 małdr 9 1/4 miarki. Wójt Andrzej Labudek trzymał 1 krowę i 1 świnię, 24 pańszczyźnianych zagrodników wraz z młynarzem zamkowym trzymało 29 krów i 4 świnie, ponadto wolny zagrodnik Andrzej Labudek i trzej chałupnicy trzymali po 1 krowie. Ze względu na niskie położenie gruntów, narażonych na zalewania przez Odrę, nie można było trzymać owiec. Starszymi byli Michał Magain i Bartek Gawron. Wieś miała 4 wolne gospodarstwa, których właścicieli nazywano “pohonci”, ponieważ pełnili obowiązki woźnych sądowych w czasie jednodniowych posiedzeń sądu ziemskiego [Landstube] oraz roznosili po okolicy dokumenty.
Wówczas było 29 zagrodników i 12 chałupników, 7 wolnych chałupników, 4 wolnych mężczyzn i 36 wolnych bez żadnego majątku. Według “Beschreibung von Schlesien” (“Opis Śląska”) Zimmermanna z 1783 r., było 30 zagrodników, 21 chałupników i 164 mieszkańców. W 1823 r. Ostróg miał 138 posesji z 971 duszami. W 1844 r. 114 domy, 1041 mieszkańców, w tym 26 ewangelików i 11 Żydów. W 1855 r. już 1130, w 1861 r. – 1506 (w tym 60 ewangelików i 10 Żydów), w 1871 r. – 2020, w 1880 r. – 2057, w 1882 r. – 2439 mieszkańców, z tego w obszarze dworskim 168 i we wsi 2271.
Książęcy majątek Ostróg miał w hektarach 85,57 roli i ogrodów, 114,71 łąk, 3,14 pastwisk, 10,96 lasów, 2,57 nieużytków, 0,25 wód – łącznie 217,20 hektarów. Wieś obejmowała 24 zagrodników, 81 chałupników, 3 cegielnie i 2 kaflarnie. Obszar wynosił 3445 morgów. Ziemia jest średniej jakości i nadaje się do uprawy pszenicy i jęczmienia.
Na skutek utrzymujących się opadów i oberwania chmury w Beskidach, w dniu 5 sierpnia 1880 r., nastąpiła powódź w całej dolinie Odry. Straż pożarna i rybacy chlubnie udzielali zagrożonym pomocy. Duchowieństwo, wójt i żandarm Ostroga, dnia 8 sierpnia w południe, rozdzielili z trzech łodzi 175 chlebów; przez płoty i zarośla dostawali się do mieszkań powodzian. Po południu dostarczono ponownie 200 chlebów. Skutkiem był stan klęski. Udzielone zostały wsparcia i pożyczki, ale wiele posiadłości dotąd wolnych od długów zostało obciążonych i poddano je przymusowej licytacji.
W czerwcu 1876 r. uruchomiono fabrykę pieców kaflowych Izydora Bergera.
Edward Zaruba, organista u św. Jana, mający posiadłość w Ostrogu, założył w 1849 r. cegielnię mającą dwie prasy. Poza cegłami i dachówką są wykonywane wszystkie rodzaje cegieł formatowych i rurek drenarskich wypalane w piecu płomieniowym z Kassel. W 1858 r. 20 robotników i 6 pomocników wykonało 300 tys. sztuk. Do budowy kościoła w Ostrogu Zaruba dostarczył 2.130.000 cegieł budowlanych i około 60.000 cegieł formatowych w 40 różnych rodzajach. Fabryka kafli, od 1859 r., dostarczała rocznie towarów za 1200 talarów, to jest 3600 marek.
Wolny zagrodnik Józef Sgaslik założył, w 1853 r., cegielnię. Wypalanie odbywa się metodą westfalską bez stosowania masywnych pieców. W 1858 r. 10 robotników wykonało 150. 000 cegieł. Kiedy Sgaslik zmarł we wrześniu 1881 r., jego cegielnię wydzierżawił na sześć lat E. Zaruba.
Karol Weishuhn, były leśniczy, założył w 1855 r. cegielnię, której 13 robotników dostarczało 200.000 cegieł. Tę cegielnię przejął odpłatnie, w 1862 r. właściciel cegielni Zaruba. Na założenie cegielni, obecnie w większości już wygaszonych, zezwolenia królewskiego rządu uzyskali: zagrodnik Franciszek Libera w dniu 3 czerwca 1861 r., kowal Franciszek Czekala 21 grudnia 1861 r., zagrodnik Beniamin Libera 30 września 1865 r., zagrodnik Raschdorf 2 grudnia 1865 r., zagrodnik Andrzej Biada 9 marca 1866 r., szynkarz Wacław Miksch 25 czerwca 1870 r., zagrodnik Jan Libera 1 września 1873 r. i Franciszek Warmula dnia 27 września 1873 r.
Założona w 1873 r. przez mistrza murarskiego Hönigera cegielnia parowa fabrykował rocznie od 1200 do 1500 tysięcy cegieł i rurek drenarskich.
Breithbarth & Spółka – fabryka tabaki. Perl – fabryka parkietów i tartak. Schäfer & Spółka – fabryka cygar.
Ostróg jest miejscem urodzenia następujących księży:
Antoni Czogala, urodzony 13 stycznia 1777 r., wyświęcony 20 września 1800 r., proboszcz w Łanach od 5 listopada 1836 r., zmarł 11 stycznia 1854 r. jako jubilat i rycerz Orderu Czerwonego Orła.
Teodor Sgaslik, urodzony dnia 9 listopada1829 r., wyświęcony 30 czerwca 1855 r., proboszcz w Żorach od 13 listopada 1864 r.
Konrad Stiborski, urodzony 24 listopada 1829 r., wyświęcony 28 czerwca 1856 r., był proboszczem w Roździeniu koło Mysłowic.
Edward Zaruba urodzony 10 listopada 1848 r., święcił swoje prymicje 3 lipca 1872 r. i od 13 sierpnia 1872 r. był wikarym w Gliwicach.
