Powiat raciborski
Tabela zawiera też informacje o powiecie raciborskim. Już przed tabelą główną podano z jakimi powiatami graniczy – na północy z powiatem kozielskim, na wschodzie z powiatem rybnickim, na zachodzie z powiatem głubczyckim, a na południu biegła granica państwowa z austriackim Śląskiem. Przed tabelą podano także, że w powiecie były dwa miasta: Racibórz i Hulczyn oraz 3 miejsca targowe-miasteczka: Beneszów, Krzanowice i Sudice.
Po tabeli głównej z wszystkimi miejscowościami Rejencji jest tabela, która podaje powierzchnię powiatów, liczbę miejscowości w każdym powiecie i liczbę mieszkańców. Dla powiatu raciborskiego podano tam, że ma 17 mil² powierzchni, są w nim dwa miasta i 3 miejsca targowe oraz 120 wsi, 7 kolonii i 15 innych miejsc zamieszkanych (np. leśniczówki).
Wyliczenia ogólnej liczby ludności i liczby budynków podano na podstawie wyników spisu z grudnia 1816 roku. W miastach jest 631 domów z kominem (Feuerstellen), czyli mieszkalnych, a we wioskach 8717. Razem w powiecie jest 9348 budynków mieszkalnych. W
trzech miastach mieszkały 5193 osoby, a na wsi 43591. Powiat miał w sumie 48 783 mieszkańców. Z tego 24514 to byli mężczyźni a 24269 kobiety. Podano tam też przynależność konfesjonalną mieszkańców powiatu. W powiecie mieszkało 836 ewangelików, 47426 katolików i 521 Żydów.
W tabeli głównej znajdują się też informacje o wszystkich miejscowościach obecnego powiatu raciborskiego, które w 1816 roku były wsiami, koloniami i miejscami zamieszkałymi. Podam tylko informacje o miejscowościach, które obecnie wchodzą w skład Raciborza.
Wsie włączone później do Raciborza w 1816 roku
Bosacz (Bosatz) z Zamkiem i Kamienicą – ich właścicielem był Prinz von Hessen (Kurfürst Wilhelm II von Hessen-Kassel) i do dominium należało sądownictwo. Bosacz należał do parafii we wsi Ostróg i była w nim też żydowska bożnica. Wieś miała 23 zagrody chałupnicze i liczyła 157 mieszkańców. Była tam fabryka wyrobów ceramicznych (kafli piecowych) i zamkowa arenda (urząd zamkowy pobierający cła i opłaty dzierżawne). Ponadto podano, że wsie Bosacz i Ostróg, posiadłość Kamienica, folwark Brzuchów i wieś Płonia tworzą ciągłą zabudowę, tak że trudno je rozróżnić.
Brzezie było własnością królewską pod zarządem Raciborza. Mieszkańcy podlegali Sądowi Miejskiemu. We wsi był kościół filialny parafii Pogrzebień i była we wsi też katolicka szkoła. 1 budynek miał charakter publiczny – kościół. 1 budynek był własnością państwową. Było tam 15 zagród wolnych chłopów (Bauer), 43 zagrody ogrodnicze (Gärtner) i 44 zagrody chałupnicze (Häusler). Razem we wsi było 107 budynków i mieszkało w niej 521 osób. Brzezie były odległe o ½ mili od Raciborza i 10 od Opola. Poczta dla wsi była w Raciborzu. W Brzeziu były 4 młyny wodne i Bleiche (bielono i farbowano tam tkaniny). Przy drodze do Rybnika, na Brzeskich Górach, była kolonia z 9 domami.
Markowice (Markowitz) – właścicielem był Prinz von Hessen i do dominium należało sądownictwo. Były tam dwa budynki publiczne – kościół parafialny i szkoła. Było tam 26 zagród wolnych chłopów, 8 zagród ogrodniczych i 37 chałupniczych. Razem 71 budynków
mieszkalnych z 505 mieszkańcami. Poczta w Raciborzu.
Miedonia (Niedane) – właścicielem był Prinz von Hessen i do dominium należało sądownictwo. Wieś podlegała parafii w Starej Wsi. We wsi był 1 wolny chłop, 12 zagrodników i 15 chałupników. W sumie 28 budynków mieszkalnych ze 198 mieszkańcami. Racibórz i poczta były odległe o ¼ mili. Do wsi należały 2 młyny wodne. Do wsi należał przysiółek z 5 domami i młynem, należącym do Rudnika, położony w dolinie (dawne zakole Odry z brodem), który wcześniej był własnością bożogrobców.
Nowe Zagrody (Neugarten) – właścicielem był Prinz von Hessen i do dominium należało sądownictwo. Wieś należała do parafii w Starej Wsi. Liczyła 56 budynków mieszkalnych, z tego 5 zajmowali wolni chłopi, 23 zagrodnicy i 28 chałupnicy. We wsi mieszkało 341 osób. Poczta w Raciborzu.
Ocice (Ober Ottitz, Mittel Ottitz, Nieder Ottitz) – właścicielem był minister von Haugwitz (hrabia Christian von Haugwitz) i do dominium należało sądownictwo. Wieś podlegała parafii w Cyprzanowie (wtedy Janowitz). 4 budynki były własnością dominialną i było tam 14 zagród chałupniczych. W 18 budynkach mieszkały 104 osoby. Poczta była w Raciborzu, który był odległy ½ mili od Ocic. Poza tym do Ocic należało 5 folwarków. Wcześniej były 3 folwarki, ale powstały 2 nowe. W Ocicach Górnych folwark założył kupiec Galli z Raciborza. Powstało tam 15 zagród chałupniczych. Drugi folwark założył J. Stanjak. Ocice Dolne i Środkowe to tylko pojedyncze domy. Jedynie folwark zamkowy ma dobrze zbudowane budynki. Gorsze budynki są w folwarku, który dzierżawi jakiś Hanke.
Ostróg – właścicielem był Prinz von Hessen i do dominium należało sądownictwo. We wsi jest kościół parafialny. 2 budynki publiczne – kościół i szkoła. 1 budynek należy do dominium.
We wsi jest razem 77 budynków mieszkalnych, w tym 30 zagród ogrodniczych i 46 zagród chałupniczych. Wieś miała 386 mieszkańców. Koło Bosacza był wiatrak.
Płonia (Plania) – była własnością królewską pod zarządem Raciborza i mieszkańcy podlegali Sądowi Miejskiemu. Wieś podlegała parafii we wsi Ostróg. Były tam 19 zagród ogrodniczych i 85 zagród chałupniczych. Razem wieś miała 104 budynki mieszkalne, w których mieszkało 595 ludzi.
Proszowiec (Proschowitz) – właścicielem był Prinz von Hessen i do dominium należało sądownictwo. Wieś należała do parafii w Starej Wsi. We wsi było 6 zagród wolnych chłopów, 16 zagród ogrodniczych i 18 zagród chałupniczych. W 40 domach mieszkało 197 ludzi. Poczta w Raciborzu.
Stara Wieś (Altendorf) – właścicielem był Prinz von Hessen i do dominium należało sądownictwo. Wieś posiadała własny kościół parafialny i katolicką szkołę. 30 zagród wolnych chłopów, 15 zagrodniczych i 70 chałupniczych. W 115 domach mieszkało 706 ludzi. Koło wsi był wiatrak.
Studzienna (Studena) – była własnością królewską pod zarządem Raciborza i mieszkańcy podlegali Sądowi Miejskiemu. Wieś należała do parafii w Starej Wsi. We wsi był jeden budynek publiczny – szkoła. Z 66 budynków 1 był własnością państwową, 24 wolnych chłopów, 15 zagrodników i 26 chałupników. We wsi mieszkało 373 osób i był w niej także folwark i młyn wodny. Poczta była w Raciborzu odległym o 1/2 mili.
Sudół (Sudoll) – miał dwóch właścicieli. Połowa wsi, Sudół Kornicki, miała należeć do ministra von Haugwitz a druga połowa, Sudół Górny, miała należeć do Franciszka Taistrzika syndyka górnośląskiego ziemstwa (Landszaft), ale w 1816 roku wieś Sudół wykupiła część należącą do Haugwitza a w 1817 roku do Taistrzika. Czyli informacje podane w tabeli były nieaktualne. Sądownictwo należało do dominium, czyli od 1816 roku i 1817 roku było to miasto Racibórz i Sąd Miejski. Wieś podlegała parafii w Bieńkowicach. 2 budynki zaliczano do publicznych. Budynki i mieszkańców policzono wspólnie dla obydwu części wsi. Były w nich 44 budynki mieszkalne. 21 zagród wolnych chłopów, 13 zagród ogrodniczych i 10 zagród chałupniczych. Sudoł miał 266 mieszkańców. Poczta była oddalona ¾ mili, w Raciborzu. W sumie na obecnym obszarze Raciborza w grudniu 1816 roku mieszkało 8206 ludzi.4
Oprac. Christoph Sottor
