Historia poczty na ziemi raciborskiej (4)

Poczta powiatu raciborskiego

Ten rozdział poświęcamy rozwojowi poczty na terenie powiatu raciborskiego w jego obecnych granicach. Samo miasto Racibórz wymieniamy tylko incydentalnie, ponieważ pisaliśmy o nim w poprzednim odcinku.

W dalszej części wykażemy, że Poczta Polska po 2010 roku – w wyniku „racjonalizacji usług pocztowych” zamknęła szereg urzędów pocztowych, niekiedy o ponad dwusetletniej tradycji (np. Rudy). W latach 2012–2014 Poczta Polska zlikwidowała 11 % placówek pocztowych, zmniejszając zatrudnienie o 13 %. Według obecnych ustaleń w każdej gminie powinna istnieć placówka pocztowa. Jedna powinna przypadać na 6.000 mieszkańców a na terenach wiejskich na każde 85 km².

Aby czytelnicy mogli wyrobić sobie własny pogląd na ten temat podajemy, że na terenie powiatu raciborskiego, bez miasta Raciborza, według normy powierzchni powinno działać 7 placówek pocztowych, a według normy zaludnienia – 9 placówek. Istotne jest także to, ze pod pojęciem „placówka pocztowa” Poczta Polska rozumie zarówno normalnie działający urząd pocztowy o pełnym zakresie działania, jak i tak zwaną „agencję pocztową”. Agencje pocztowe wykonują czynności pocztowe w ograniczonym zakresie na ogół w ramach dodatkowej działalności sklepów, kiosków gazetowych, punktów usługowych, stacji benzynowych itp.

Poniżej zamieszczamy dokładniejsze informacje o placówkach pocztowych powiatu raciborskiego w jego obecnych granicach. Są to jedynie placówki powstałe przed 1914 rokiem. O późniejszych czasach brakuje, niestety, dokładniejszych danych.

Rudy

Wspomnieliśmy, że jeszcze za czasów cesarstwa austriackiego około 1670 roku uruchomiony został kurs dyliżansem pocztowym z Opawy przez Gliwice do Tarnowskich Gór. Kurs ten, przewożący także przesyłki listowe, prowadził przez Rudy. Jeszcze przed 1742 rokiem istniała tu austriacka placówka pocztowa. Rudy miały zatem pierwszą placówkę pocztową poza miastem Raciborzem. Były jednak siedzibą opactwa cystersów ze słynnym gimnazjum. Jest udokumentowane, że w 1768 roku istniała strażnica pocztowa Rudy (Postwärtereiamt Rauden). Ta placówka została jednak zlikwidowana przed 1817 rokiem.

• 

• 

W 1834 roku we wsi utworzono ekspedycję pocztową (Postexpedition), podporządkowaną urzędowi pocztowemu w Raciborzu. Wymaga to podkreślenia, ponieważ od czasów pruskiej reformy administracyjnej z 1811 roku Rudy zostały włączone do powiatu rybnickiego, a tam działała też tylko ekspedycja pocztowa, podporządkowana zresztą również urzędowi pocztowemu w Raciborzu. Rudzka ekspedycja pocztowa została zlikwidowany w 1846 roku. Jednak z dniem 1 czerwca 1850 roku powołano ekspedycję pocztową II klasy. W 1850 roku, w związku z wprowadzeniem znaczków pocztowych, Rudy otrzymały stempel pocztowy oznaczony numerem 1204.

W wyniku wprowadzenia kwadratów taksowych Rudy znalazły się w kwadracie 568; po zmniejszeniu kwadratów do dwumilowych był to numer 2076. Po uruchomieniu linii kolejowej z Raciborza do Koźla (Kędzierzyna) przesyłki do Rud były dostarczane z Kuźni Raciborskiej. Dopiero w czasie I wojny światowej koleją wąskotorową Racibórz–Gliwice zaczęto dowozić przesyłki pocztowe bezpośrednio do Rud.

W 1863 roku na kasowniku pocztowym znalazło się dodatkowe określenie „Reg. Bez. Oppeln” (Regierungsbezirk, czyli Rejencja Opolska), co w 1882 roku skrócono do „Bz. Oppeln”, czyli „Bezirk Oppeln” (okręg Opole). Dopiero w wyniku plebiscytu, ponieważ Rybnik znalazł się po stronie polskiej, pozostające w Niemczech Rudy przyłączono do powiatu raciborskiego.

W 1876 roku placówka w Rudach została mianowana urzędem pocztowym (Postamt) III klasy. Około 1902 roku w Rudach wybudowano bardzo obszerny budynek dla urzędu pocztowego. Ma on jedną kondygnację z rozbudowanym poddaszem; w budynku znajdują się także dwa mieszkania. Urząd wybudowano w stylu secesji. Fronton zdobią dwa ryzality, obejmujące wejścia. Otynkowany budynek ma liczne ceglane detale. Wokół okien umieszczono ceglane opaski, podtrzymujące trójkątne naczółki.

W 1949 roku do centrali telefonicznej w Rudach było podłączonych 8 abonentów. Z chwilą wprowadzenia w 1975 roku kodów pocztowych Rudy otrzymały numer 47-430. W obszarze doręczeń tego urzędu znalazły się także Jankowice Rudzkie i Ruda Kozielska.

Obecnie w Rudach działa agencja pocztowa podporządkowana urzędowi pocztowemu w Kuźni Raciborskiej.

Pietrowice Wielkie

Źródła wymieniają istnienie w Pietrowicach Wielkich zbiornicy listów (Briefsammlung), która była podporządkowana urzędowi pocztowemu w Prudniku a którą zamknięto w 1829 roku. Można domniemywać, że istnienie placówki wiązało się z kursem poczty dyliżansowej linii Nysa – Prudnik – Racibórz – Pszczyna. Z dniem 1 października 1856 rok otwarto ekspedycję pocztową II klasy (Postexpedition). Posługiwała się kasownikiem o numerze 1853. Z nieznanych powodów placówka została zlikwidowana w 1858 roku. Jednak w 1864 ponownie uruchomiono ekspedycję pocztową II klasy. W 1872 r. placówka otrzymała prostokątny kasownik „GROSS-PETERWITZ, R. B. OPPELN” (Pietrowice Wielkie, rejencja opolska). Jeszcze przed 1870 rokiem na budynku poczty zawisła skrzynka pocztowa. Kiedy wprowadzono kwadraty taksowe wieś znalazła się w kwadracie 567, a po zmianie na mniejsze kwadraty – w 2116.

W 1875 rok placówka otrzymała nazwę „Postamt III Klasse der Kaiserlichen Reichspost” (Urząd Pocztowy III klasy Cesarskiej Poczty Rzeszy). Poczta zajmowała na „Wielkiej Stronie” (Große Seite – główna ulica) dwukondygnacyjny budynek z rozbudowanym poddaszem. Na północnowschodnim narożu umieszczono ryzalit zwieńczony małą wieżyczką. Tam znajdował się portal wejściowy. Budynek położony był naprzeciwko dworca kolejowego.

W 1882 roku wprowadzono stempel z nazwą miejscowości i dodatkiem „Bz. Oppeln” (okręg Opole), a w 1904 roku „Kr. Ratibor” (powiat raciborski). Z chwilą otwarcia z dniem 27 kwietnia 1896 roku nowej linii kolejowej z Pietrowic Wielkich do Kietrza uruchomiona została także linia pocztowa, posługująca się owalnym stemplem „KATSCHER – GROSSPETERWITZ – BAHNPOST” (Kietrz – Pietrowic Wielkie, poczta kolejowa) z dodaniem numeru pociągu i datą.

Od dnia 15 lutego 1879 roku w urzędzie pocztowym działał telegraf. Daty zainstalowanie centrali telefonicznej nie udało się ustalić. W 1936 roku działała już automatyczna centrala telefoniczna, a w 1938 roku było 18 abonentów.

Budynek poczty nie ucierpiał w wyniku działań wojennych. Poczta Polska mogła objąć stary budynek poczty. Zachował się znaczek z najstarszym datownikiem „21.8.46”; jako miejscowość podaje „PIETROWICE” bez przymiotnika „Wielkie”, jednak taka była ówczesna oficjalna nazwa wsi. W październiku 1945 roku we wsi działały już telefony, które łączono ręcznie.

W 1949 roku do centrali telefonicznej było podłączonych 10 abonentów. Przy wprowadzeniu w 1973 roku kodów pocztowych Pietrowice Wielkie otrzymały numer 47-480. W obszarze doręczeń znalazł się Cyprzanów, Gródczanki, Kornice i Maków. Obecnie w Pietrowicach Wielkich działa jedynie filia Urzędu Pocztowego Racibórz posługując się kasownikiem „Racibórz”.

Krzanowice

W 1828 roku w Krzanowicach założono zbiornicę listów (Briefsammlung), którą – ze względu na mały ruch pocztowy – zlikwidowano w 1846 roku. Po dwudziestu latach, w roku 1866, założono ekspedycję pocztową (Postexpedition) II klasy, zmienioną w 1871 roku na agencję pocztową (Postagentur).

Przy wprowadzeniu kwadratów taksowych Krzanowice znalazły się w kwadracie 616, a po zmniejszeniu kwadratów – w 2116. Działający dyliżansowy kurs pocztowy z Wojnowic do Krzanowic został w 1880 roku przedłużony do Kuchelnej (Chuchelná), gdzie wówczas założono agencję pocztową.

W 1904 roku pieczęcie pocztowe do nazwy „Kranowitz” otrzymały dodatkowe określenie „Kr. Ratibor” (powiat raciborski). W 1936 roku miejscowości nadano nazwę „Kranstädt”; wówczas także kasownik otrzymał takie oznaczenie.

W 1949 roku w Krzanowicach były zarejestrowane 3 aparaty telefoniczne. Wprowadzenie kodów pocztowych spowodowało nadanie Krzanowicom numeru 47-470. Krzanowicki urząd pocztowy doręczał przesyłki także do Bojanowa, Borucina i Pietraszyna. Obecnie w Krzanowicach działa filia Urzędu Pocztowego w Raciborzu, w związku z czym posługuje się stemplem „Racibórz”.

Kuźnia Raciborska

W dniu 1 stycznia 1846 roku uruchomiono linię kolejową między Raciborzem a Koźlem (dworzec w Kędzierzynie był oznaczony jako „Koźle”). W tym samym roku utworzono w Kuźni Raciborskiej pocztę dworcową z oznaczeniem „Ratiborer Hammer Bahnhof” (Raciborska Kuźnia, dworzec). W 1850 roku placówkę przemianowano na ekspedycję pocztową (Postexpedition) II klasy „Ratiborhammer”. Z dniem 1 stycznia 1876 roku ekspedycję przemianowano na urząd pocztowy (Postamt) III klasy.

W 1850 roku placówce nadano numer 1201 (Racibórz miał 1200). Kiedy w 1858 roku wprowadzono kwadraty taksowe, Kuźnia Raciborska znalazła się w kwadracie 568, a po ich zmniejszeniu – w kwadracie 2076.

W 1909 r. na kasowniku obok nazwy miejscowości umieszczono dodatek „(Oberschl.)”, czyli Górny Śląsk.

• 

• 

• 

W 1949 roku w Kuźni Raciborskiej było aż 32 abonentów telefonicznych, najwięcej na terenie powiatu raciborskiego. Przy wprowadzeniu w 1973 roku kodów pocztowych miasto otrzymało numer 47-420. Kuźniański urząd doręczał także przesyłki do Budzisk, Rudy, Siedlisk i Turza. Obecnie działa tam jeden z trzech urzędów pocztowych na terenie powiatu raciborskiego, któremu podporządkowane są agencje pocztowe w Rudach i Zawadzie Książęcej.

Bogumin / Chałupki

W 1847 roku przedłużono linię kolejową z Raciborza do Bogumina. Pruska część Bogumina, nosząca wówczas nazwę „Preußisch Oderberg”, otrzymała na dworcu kolejowym ekspedycję pocztową nazwaną „Preußisch Oderberg – Bahnhof” (Pruski Bogumin – dworzec). W 1850 roku placówka stała się ekspedycją pocztową (Postexpedition) II klasy, a w roku 1876 – ekspedycją pocztową III klasy.

Przy wprowadzeniu znaczków pocztowych w 1850 r. Bogumin otrzymał kasownik z numerem 1085. Wprowadzenie kwadratów taksowych placówka znalazła się w kwadracie 617, a z chwilą zastosowania mniejszych kwadratów – w kwadracie 2157.

W 1904 roku „Preußisch Oderberg” przyłączono do Chałupek i placówce pocztowej przyznano kasownik „Annaberg (Kr. Ratibor)” (Chałupki pow. raciborski). Była to nadal ekspedycja pocztowa III klasy.

W 1949 roku do centrali urzędu pocztowego w Chałupkach podłączonych było 5 abonentów. Kiedy w 1973 roku wprowadzono kody pocztowe urząd otrzymał numer 47-460. Obszar doręczeń obejmował ponadto Rudyszwałd i Zabełków. Obecnie w Chałupkach działa agencja pocztowa podporządkowana Urzędowi Pocztowemu w Raciborzu. Agencja posługuje się kasownikiem z nazwą „Racibórz”.

Krzyżanowice

W związku z uruchomieniem w 1847 roku linii kolejowej Racibórz–Bogumin (Preußisch Oderberg), w Krzyżanowicach otwarto w tym samym roku ekspedycję pocztową (Postexpedition) podporządkowaną urzędowi pocztowemu w Raciborzu. Placówka posługiwała się kasownikiem z oznaczeniem „Krzizanowitz”. W 1850 roku jednostka stała się ekspedycją pocztową II klasy.

Po wprowadzeniu w 1850 roku znaczków pocztowych placówce przydzielono kasownik z numerem 794. Zastosowanie kwadratów taksowych spowodowało, że Krzyżanowice znalazły się w kwadracie 617, a po zastosowaniu mniejszych kwadratów – w kwadracie 1858.

Z powodu zmiany nazwy miejscowości placówka pocztowa w 1874 roku otrzymała stempel z nazwą „Kreuzenort”.

W 1938 roku placówka w Krzyżanowicach, jako jedyna w powiecie, działała jako agencja pocztowa (Postagentur).

Spis telefonów z 1949 roku wskazuje, że Krzyżanowice obsługiwały 7 abonentów. Krzyżanowice otrzymały w 1973 roku kod pocztowy 47-450. W obszarze doręczeń urzędu leżały także Nowa Wioska, Owsiszcze i Roszków. Obecnie działa tam jeden z trzech na terenie ziemi raciborskiej Urząd Pocztowy, któremu podporządkowana jest agencja pocztowa w Tworkowie.

Nędza

Po ukończeniu w 1857 roku budowy linii kolejowej z Nędzy do Katowic, w 1863 roku otwarto w Nędzy ekspedycję pocztową (Postexpedition) II klasy z nazwą „Nendza”. Z dniem 1.1.1876 placówka stała się urzędem pocztowym III klasy. W 1910 roku nazwę na kasowniku zmieniono na „Nensa” z dodatkiem „(Kr. Ratibor)” (powiat raciborski). Urząd znalazł się w kwadracie taksowym 2076.

Kartka pocztowa ze stemplem „Nendza” z 13.07.1903

W 1929 roku, w związku z urzędową zmianą nazwy miejscowości, wprowadzono kasownik z oznaczeniem „Buchenau”.

Po objęciu urzędu przez Pocztę Polską urząd w 1949 roku obsługiwał 6 abonentów telefonicznych. Wprowadzenie kodów pocztowych spowodowało przyznanie Nędzy numeru 47-440. Obszar doręczeń obejmował także Babica, Górki Śląskie i Szymocice. Obecnie w Nędzy działa filia Urzędu Pocztowego w Raciborzu, posługująca się kasownikiem „Racibórz”.

Krowiarki

Jeszcze za czasów działania administracji pocztowej Związku Północno–Niemieckiego, w 1870 roku w Krowiarkach założono ekspedycję pocztową (Postexpedition) II klasy pod nazwą „Polnisch Krawarn” (Krawarz Polski). W 1876 roku placówkę zmieniono na agencję pocztową. Przy wprowadzeniu mniejszych kwadratów taksowych Krowiarki znalazły się w kwadracie 2075 i były obsługiwane przez urząd pocztowy w Pietrowicach Wielkich.

W związku ze zmianą – z dniem 01.06.1923 – nazwy miejscowości na „Preußisch Krawarn” (Pruski Krawarz), agencja otrzymała kasownik z nową nazwą miejscowości.

• 

• 

Z chwilą objęcia w 1945 roku placówki przez Pocztę Polską, nosiła ona nazwę „Krawarz Polski” a to zgodnie z oficjalnym brzmieniem nazwy miejscowości, która później została zmieniona na „Krowiarki”. W 1949 roku Krowiarki miały 4 abonentów telefonicznych. Przy wprowadzeniu kodów pocztowych Krowiarkom nadano numer 47-494. Placówka obsługiwała także Amandów. Obecnie w miejscowości nie działa żadna placówka pocztowa.

Wojnowice

Drugą (obok Krowiarek) placówką pocztową, założoną w kwietniu 1870 przez administrację pocztową Związku Północno–Niemieckiego, były Wojnowice. Powstała tam ekspedycja pocztowa ”Woinowitz”, dla której dostarczano przesyłki do stacji kolejowej Wojnowice na trasie Racibórz–Głubczyce (później ta stacja została przemianowana na „Lekartów”). Z dniem 01.01.1876 placówka została urzędem pocztowym (Postamt) III klasy. W 1890 roku na kasowniku zamieszczono dodatkową uwagę „Schlesien” (Śląsk). W 1909 roku placówka stała się agencją pocztową.

Przy wprowadzeniu małych kwadratów taksowych Wojnowice znalazły się w kwadracie 2116. W związku z wprowadzeniem z dniem 21.04.1936 nowej nazwy miejscowości „Weihendorf”, również kasowniki pocztowe otrzymały taką nazwę.

Po wojnie urząd pocztowy uruchomiono dopiero w latach 1950–tych. Abonenci telefoniczni wcześniej byli podłączeni do centrali w Raciborzu. Przy wprowadzeniu w 1973 roku kodów pocztowych urząd otrzymał numer 47-475. Obszar doręczeń obejmował ponadto Lekartów i Samborowice. Obecnie w Wojnowicach nie ma placówki pocztowej.

Tworków

Dopiero w 1878 roku założona została w Tworkowie agencja pocztowa (Postagentur) podporządkowana ekspedycji pocztowej w Krzyżanowicach (Kreuzenort).

Po wprowadzeniu małych kwadratów taksowych Tworków znalazł się w kwadracie 2116. W 1936 roku kasowniki otrzymały zmienioną nazwę „Tunskirch”. W 1938 roku w Tworkowie działał urząd pocztowy o pełnym zakresie działania. Używał on kasownika „Tunskirch über Ratibor” (Tworków przez Racibórz).

Przy wprowadzeniu kodów pocztowych Tworków otrzymał numer 47-451. Obszar doręczeń obejmował ponadto Bieńkowice i Bolesław. Obecnie działająca agencja pocztowa jest podporządkowana urzędowi pocztowemu w Krzyżanowicach.

Sławików

W sierpniu 1880 r. Sławikowie założono agencję pocztową (Postagentur) „Slawikau”. Placówka znalazła się w małym kwadracie taksowym 2025.

W 1936 roku zmieniono kasowniki na „Bergkirch über Ratibor” (Sławików przez Racibórz), a to w związku ze zmianą z dniem 21 kwietnia nazwy miejscowości.

Kiedy w 1973 roku wprowadzono kody pocztowe Sławików znajdował się w obszarze doręczeń Brzeźnicy z kodem 47-417. Obecnie we wsi nie działa żadna placówka pocztowa.

Kornowac

W 1881 roku założona została agencja pocztowa (Postagentur) „Kornowatz”. Jednostka była podporządkowana urzędowi pocztowemu w Raciborzu i stamtąd otrzymywała przesyłki. Na kasowniku znalazła się dodatkowa uwaga „(Kr. Ratibor)” (powiat raciborski). Placówka znalazła się w kwadracie taksowym 2076.

Po plebiscycie z 1921 roku Kornowac został przyłączony do Polski, do powiatu rybnickiego.

Dodajmy, że na terenie obecnej gminy w 1949 roku działała jedynie placówka pocztowa w Brzeziu n/Odrą. W 1949 abonenci telefoniczni z Kornowaca byli podłączeni do centrali w Rydułtowach. Natomiast działała tu jedyna w granicach obecnego powiatu raciborskiego rozmównica publiczna w budce telefonicznej.

Z chwilą wprowadzenia w 1973 roku kodów pocztowych Kornowac otrzymał numer 44-285. Obszar doręczeń obejmował całą gminę, czyli Kornowac, Kobylę, Łańce, Pogrzebień i Rzuchów. Obecnie działa tu filia urzędu pocztowego w Rydułtowach.

Łubowice

Dnia 1 maja 1883 roku w Łubowicach założono agencję pocztową (Postagentur). Placówka znajdowała się w małym kwadracie taksowym 2075.

Przez pewien czas poczta miała swoją siedzibę w bocznym skrzydle łubowickiego pałacu. W 1904 roku kasownik miał brzmienie „Lubowitz (Kr. Ratibor)” (Łubowice, pow. raciborski).

Po 1945 roku w Łubowicach otwarto placówkę pocztową, która mieściła się w prywatnym budynku. W latach 1980–tych urząd pocztowy w Łubowicach został zlikwidowany w związku z uruchomieniem placówki pocztowej w Brzeziu.

W 2009 roku w Górnośląskim Centrum Kultury i Spotkań im. Eichendorffa w Łubowicach otwarto agencję pocztową. Ponieważ Łubowice są miejscem urodzenia wybitnego niemieckiego poety romantycznego Josepha von Eichendorffa placówka pocztowa została wyposażona w specjalny okolicznościowy kasownik. Stempel obejmuje sylwetkę poety oraz napis „Łubowice – miejsce urodzenia wielkiego poety Josepha von Eichendorffa”. Dodatek „Rudnik” wskazuje na podporządkowanie placówki urzędowi pocztowemu w Rudniku. Był to jedyny stały kasownik okolicznościowy w powiecie raciborskim. Po kilku latach agencja pocztowa została zlikwidowana.

Stara Wieś

W 1885 roku w Starej Wsi uruchomiono agencję pocztową (Postagentur) „Altendorf” (Stara Wieś). Jeszcze w tym samym roku uzupełniono kasownik agencji dodatkiem „(Schlesien)” (Śląsk). Placówka znalazła się w kwadracie taksowym 2075.

Ponieważ Stara Wieś w 1902 roku została przyłączona do miasta Raciborza, działająca tam agencja pocztowa została przemianowana na „Ratibor 2” (Racibórz 2).

Istniejąca przed kilku laty przy ul. Mariańskiej placówka pocztowa „Racibórz 5” o kodzie pocztowym 47-405 została zlikwidowana. Obecnie nie ma na Starej Wsi placówki pocztowej.

Szonowice

W 1886 roku założona została agencja pocztowa (Postagentur) „Schonowitz” (Szonowice). Była ona obsługiwana przez urząd pocztowy w Raciborzu. Kasownik był opatrzony uzupełnieniem „(Kr. Racibor)” (powiat raciborski).

Agencja znalazła się w małym kwadracie taksowym 2075.

Z Raciborza do Szonowic funkcjonowała dyliżansowa linia kursowa, która w latach 1920–tych została zmieniona na autobusową, podporządkowaną jednak poczcie. W 1936 roku kasowniki miały nazwę zmienioną na „Schondorf”, a to zgodnie ze zmianą nazwy miejscowości (z dniem 21.04.1936).

Przy wprowadzeniu w 1973 roku kodów pocztowych Szonowice miały placówkę pocztową, która otrzymała nr 47-415. W jej obszarze doręczeń znajdowały się ponadto Czerwięcice, Dolędzin, Modzurów i Ponięcice. Obecnie we wsi nie ma placówki pocztowej.

Rudnik

Agencję pocztową (Postagentur) Rudnik założono w 1889 roku. Przesyłki były dostarczane do placówki przez linię kursową dyliżansową lub autobusową z Raciborza do Szonowic. Rudnik znajdował się w małym kwadracie taksowym 2075. W 1922 roku placówkę pocztową w Rudniku zlikwidowano. Jednak w 1938 roku znowu działał tam urząd pocztowy.

W 1949 roku abonenci telefoniczni byli podłączeni do centrali w Raciborzu. Wówczas miejscowo właściwą placówką był urząd pocztowy w Brzeźnicy.

Z chwilą wprowadzenia w 1973 roku kodów pocztowych, istniejący w Rudniku urząd pocztowy był opatrzony numerem 47-411. Do terenu doręczeń należał Gamów i Strzybnik. Obecnie w Rudniku działa filia urzędu pocztowego w Raciborzu, posługująca się kasownikiem „Racibórz”.

Brzezie

W 1891 roku założona została agencja pocztowa (Postagentur) Brzezie, podporządkowana urzędowi pocztowemu w Raciborzu. Placówka leżała w małym kwadracie taksowym 2076. Kasownik był uzupełniony dodatkiem „(Kr. Ratibor)” (powiat raciborski). W 1906 roku wprowadzono stemple pocztowe „Hohenbirken” a to w związku ze zmianą nazwy miejscowości. W 1922 Brzezie przyłączono do Polski.

W 1949 roku w „Brzeziu n/Odrą” (taka była oficjalna nazwa) działał urząd pocztowy, jedyny na terenie obecnej gminy Kornowac. Do jego centrali telefonicznej podłączonych było 4 abonentów.

W 1978 roku Brzezie n/Odrą zostało przyłączone do miasta Raciborza. Działająca tam placówka pocztowa otrzymała kasowniki z oznaczeniem „Racibórz 6”. Obecnie działa tam filia urzędu pocztowego w Raciborzu, posługująca się kodem pocztowym 47-406.

Markowice

Stosunkowo późno, bo w 1895 roku, uruchomiono agencję pocztową w Markowicach, podporządkowaną urzędowi pocztowemu w Raciborzu. Kasownik „Markowitz” był uzupełniony dodatkiem „(Bz. Oppeln)” (okręg Opole). W 1899 roku uzupełnienie na pieczęciach zmieniono na „(Kr. Ratibor)” (pow. raciborski). Placówka leżała w małym kwadracie taksowym 2075.

W 1936 roku nazwę miejscowości zmieniono na „Markdorf”, co spowodowało wprowadzenie kasowników z takim samym brzmieniem. W 1938 roku pocztowa nazwa brzmiała „Markdorf über Ratibor” (Markowice przez Racibórz).

W 1945 roku placówka pocztowa otrzymała nazwę „Markowice Śląskie”. W 1949 roku do centrali telefonicznej przyłączonych było 5 abonentów telefonicznych. Po wprowadzeniu w 1973 roku kodów pocztowych urzędowi pocztowemu nadano numer 47-445.

Kiedy z dniem 1 lutego 1977 roku Markowice przyłączono do Raciborza, urząd pocztowy otrzymał kasowniki „Racibórz 7”. Obecnie w dzielnicy Markowice nie ma placówki pocztowej.

Babice

W 1896 roku także w Babicach otwarto agencję pocztową (Postagentur) „Babitz (Kr. Ratibor)”. Placówka znalazła się w małym kwadracie taksowym numer 2076.

W 1922 roku placówkę zlikwidowano.

Przy wprowadzeniu kodów pocztowych Babice otrzymały kod Nędzy 47-440 i stamtąd dostarczano przesyłki pocztowe.

Studzienna

W 1871 roku Franciszek Wiesner, po przeniesieniu ze Starej Wsi, został nauczycielem w Studziennej. Dnia 10 maja 1883 roku otrzymał zezwolenie na objęcie pomocniczego punktu pocztowego (Posthilfsstelle). Jego obowiązki polegały na przyjmowaniu i wydawaniu przesyłek pocztowych. Te obowiązki Wiesner wykonywał zapewne w swoim mieszkaniu. W kwietniu 1897 roku w Studziennej uruchomiono agencję pocztową (Postagentur) „Studzienna”. Znajdowała się ona w małym kwadracie pocztowym 2116.

Po włączeniu w 1927 roku do miasta Raciborza, Studzienna otrzymała nazwę „Ratibor–Studen”. Również agencja pocztowa posługiwała się taką nazwą. Jednak w 1936 roku Studzienna została przemianowana na „Ratibor–Süd” (Racibórz–Południe), co spowodowało stosowną zmianę kasowników pocztowych.

W latach 1960-tych placówkę pocztową przemianowano na „Racibórz 3”. Przy wprowadzeniu w 1973 roku kodów pocztowych Studzienna otrzymała numer 47–403. Obecnie w Studziennej działa tylko agencja pocztowa.

* * * *

Studzienna była ostatnią placówką pocztową założoną przed 1914 rokiem.

W latach 1920-tych, a szczególnie w 1930–tych, znacznie zwiększyła się liczba placówek pocztowych na terenie powiatu raciborskiego.

W 1938 roku na ziemi raciborskiej działały następujące urzędy pocztowe (w nawiasach informujemy o nazwach umieszczonych na kasownikach pocztowych; podane w niektórych przypadkach dodatki „über Ratibor” oznaczają „przez Racibórz”): Babice (Jungbirken), Bieńkowice (Berendorf), Bojanów (Kriegsbach), Bolesław (Bunzelberg über Ratibor), Borucin (Streitkirch), Chałupki (Annaberg), Ciechowice (Oderbrück), Cyprzanów (Janken), Czerwięcice (Rotental), Gamów (Gammau), Górki Śląskie (Waldeck), Grzegorzowice (Gregorsdorf), Jankowice (Rodenbach), Jastrzębie (Habicht über Ratibor), Krowiarki (Preußisch Krawarn), Krzanowice (Kranstädt), Krzyżanowice (Kreuzenort), Kuźnia Raciborska (Ratiborhammer), Lekartów (Mettich über Ratibor), Ligota Książęca (Herzoglich Ellguth), Łubowice (Lubowitz), Markowice (Markdorf über Ratibor), Miedonia (Oderfurt), Modzurów (Mosern), Nędza (Buchenau), Ocice Górne (Ober Ottitz), Owsiszcze (Habergrund), Pawłów (Paulsgrund), Pietraszyn (Klein–Peterwitz), Pietrowice Wielkie (Groß-Peterwitz), Ponięcice (Rittersdorf über Ratibor), Roszków (Roschkau), Ruda Kozielska (Klein–Rauden), Rudnik (Herrenkirch), Rudy (Groß–Rauden), Rudyszwałd (Ruderswald), Samborowice (Schammerau), Sławików (Bergkirch über Ratibor), Strzybnik (Silberkopf über Ratibor), Sudół (Trachkirch), Szonowice (Schondorf), Szymocice (Simsforst), Turze (Wellendorf), Tworków (Tunskirch über Ratibor), Wojnowice (Weihendorf), Zabełków (Schurgersdorf über Ratibor) i Zawada Książęca (Rainfelde). Jak nadmieniliśmy, we wszystkich miejscowościach działały urzędy pocztowe (Postämter). Jedynie Krzyżanowice stanowiły agencją pocztową (Postagentur Kreuzenort).

Tylko 8 miejscowości było pozbawionych placówek pocztowych. Były to (w nawiasach podajemy ówcześnie obowiązującą nazwę miejscowości a także placówkę pocztową, która obsługiwała daną wieś): Brzeźnica (Eichendorfmühl, obsługiwana przez Racibórz), Dolędzin (Ludwigstal O.S., przez Szonowice), Gródczanki (Ratsch, przez Kietrz), Kornice (Kornitz, przez Pietrowice Wielkie), Lasaki (Weidenmoor O.S., przez Sławików), Maków (Makau, przez Tłustomosty), Ruda (Rudweiler, przez Kuźnię Raciborską), oraz Żerdziny (Hohenau, przez Racibórz).

Według stanu z 1943 roku placówka w Krzyżanowicach stała się pełnoprawnym urzędem pocztowym natomiast Modzurów utracił swoją placówkę pocztową i był obsługiwany przez Racibórz. W granicach powiatu raciborskiego znalazły się następujące miejscowości z urzędami pocztowymi: Kornowac (Kornowatz) i Rzuchów (Schönburg). Natomiast Kobyla (Wilhelmstal) była obsługiwana przez Kornowac (Kornowatz) a Pogrzebień (Pogrzebin) przez Brzezie (Hohenbirken). Dodajmy, że jeszcze w 1938 roku do powiatu raciborskiego przyłączono tzw. Kraj Hulczyński. Ponieważ jednak w 1945 roku ten teren przyłączono Czechosłowackiej Republiki, pomijamy wymienianie tamtejszych miejscowości.

W 1949 roku w powiecie raciborskim działało 12 następujących urzędów pocztowych: Brzezie n/Odrą (4 abonentów telefonicznych), Brzeźnica (4 telefony), Chałupki (5 telefonów), Krowiarki (4 telefony), Krzanowice (3 telefony), Krzyżanowice (7 telefonów), Kuźnia Raciborska (32 telefony), Markowice Śląskie (5 telefonów), Nędza (6 telefonów), Pietrowice Wielkie (10 telefonów) Racibórz Śląski (223 telefony) oraz Rudy (8 telefonów).

Obecnie na terenie powiatu działają 3 urzędy pocztowe: Kuźnia Raciborska, Krzyżanowice i Racibórz. Urzędowi w Raciborzu podlega 7 filii: w Krzanowicach, Nędzy, Pietrowicach Wielkich i Rudniku a ponadto 3 filie w Raciborzu. Urzędowi raciborskiemu podporządkowanych jest jeszcze 5 agencji pocztowych: w Chałupkach oraz 4 w Raciborzu. Agencja pocztowa w Tworkowie podlega urzędowi pocztowemu w Krzyżanowicach, natomiast agencje pocztowe w Rudach i Zawadzie Książęcej przynależą do urzędu pocztowego w Kuźni Raciborskiej. Działa także placówka pocztowa w Kornowacu jako filia urzędu pocztowego w Rydułtowach.

Podziękowania dla Pani Barbary Kempe, naczelnika poczty w Raciborzu, za informacje o aktualnym stanie placówek pocztowych.

*****

Literatura

Prof. Dr. H.–J. Anderson, Beiträge zur Postgeschichte Ober-schlesiens, Kamen 1986;

Wilhelm Küsgen, Paul Gerbeth, Heinrich Herzog i inni (oprac.), Handwörterbuch des Postwesens, Berlin 1927;

Wilhelm Matthias, Darstellung des Postwesens in den Königlich Preussischen Staaten, Berlin 1812;

Paweł Newerla, Rozwój poczty do 1922 roku na ziemi racibor-skiej i rybnicko-wodzisławskiej, Rybnik 1993;

Paweł Newerla, Dzieje Raciborza i jego dzielnic, Racibórz 2008.

         

Paweł Newerla